Από τον Δρ. Ευάγγελο Θεοδώρου*
Περίληψη:
1. Οι Βασικές Έννοιες της Ιχνηλασιμότητας
Η Ιχνηλασιμότητα διακρίνεται σε:
ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΜΠΡΟΣ (DOWNSTREAM) ΙΧΝΗΛΑΣΙΜΟΤΗΤΑ:
Μπορούμε να εντοπίσουμε όλα τα LOT Number των προϊόντων που παρήχθησαν με τη χρησιμοποίηση ενός συγκεκριμένου LOT Number πρώτης ύλης.
ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΙΣΩ (UPSTREAM) ΙΧΝΗΛΑΣΙΜΟΤΗΤΑ:
Γνωρίζοντας το LOT Number του προϊόντος, μπορούμε να γνωρίζουμε όλα τα δεδομένα για τις πρώτες ύλες και τις συνθήκες παραγωγής.
Η βασική διαφορά ενός συστήματος ιχνηλασιμότητας από ένα σύστημα σχεδιασμού (π.χ. ERP) είναι ότι μας δίνει ακριβείς και αξιόπιστες πληροφορίες για το τι πραγματικά έγινε στο προϊόν και όχι για το τι θα έπρεπε να γίνει.
Επιπλέον, τα συστήματα ιχνηλασιμότητας:
• (Δίνουν τις απαιτούμενες πληροφορίες για τον καλύτερο έλεγχο των διαδικασιών (π.χ. βέλτιστη χρήση πρώτων υλών, έλεγχος αποθεμάτων, προγραμματισμός παραγωγής, ποιοτικός έλεγχος, κλπ.) για τους πελάτες, ελεγκτικούς φορείς, κλπ.
• Βοηθούν στη διαχείριση περιπτώσεων κρίσεων (εντοπισμός προβλημάτων, εντοπισμός και απόσυρση ελαττωματικών παρτίδων, κλπ).
• Μπορούν να τεκμηριώσουν ανά πάσα στιγμή τους ισχυρισμούς της επιχείρησης για τις ιδιότητες των προϊόντων της (π.χ. ποιότητα, προέλευση, GMO’s, κ.ο.κ.).
2. Η Νέα Κοινοτική Νομοθεσία και οι Εμπλεκόμενοι Φορείς
2. Οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων και ζωοτροφών είναι σε θέση να αναγνωρίζουν κάθε πρόσωπο από το οποίο έχουν προμηθευτεί ένα τρόφιμο, μια ζωοτροφή, ένα ζώο που χρησιμοποιείται για την παραγωγή τροφίμων ή οποιαδήποτε άλλη ουσία που προορίζεται για ενσωμάτωση σε ένα τρόφιμο ή σε μια ζωοτροφή ή αναμένεται ότι θα ενσωματωθεί σε αυτά. Για το σκοπό αυτό οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων εγκαθιδρύουν σύστημα και διαδικασίες, που καθιστούν τις πληροφορίες αυτές διαθέσιμες στις αρμόδιες αρχές, εάν αυτές το ζητήσουν.
3. Οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων και ζωοτροφών καθιερώνουν συστήματα και διαδικασίες για την αναγνώριση των άλλων επιχειρήσεων στις οποίες προμηθεύουν τα προϊόντα τους. Αυτές οι πληροφορίες πρέπει να είναι διαθέσιμες στις αρμόδιες αρχές, εάν αυτές το ζητήσουν.
4. Τα τρόφιμα ή οι ζωοτροφές που διατίθενται ή ενδέχεται να διατεθούν στην αγορά της Κοινότητας πρέπει να φέρουν κατάλληλη επισήμανση ή σήμα αναγνώρισης, ώστε να διευκολύνεται η ιχνηλασιμότητά τους, μέσω κατάλληλων εγγράφων ή πληροφοριών, σύμφωνα με τις σχετικές απαιτήσεις των ειδικότερων διατάξεων. Πέραν του 178/2002, βρίσκονται σε ισχύ αρκετές οδηγίες σχετικές με καταναλωτικά προϊόντα, όπως η οδηγία 93/43/ΕΟΚ για την υγιεινή και ασφάλεια των τροφίμων, ο κανονισμός 1830/2003/EK για την Ιχνηλασιμότητα Γενετικώς Τροποποιημένων Οργανισμών, η οδηγία 92/59/ΕΟΚ για την αναγραφή του αριθμού παρτίδας (Lot No).
Περισσότερες πληροφορίες για τα παραπάνω θέματα υπάρχουν στις εξής ιστοσελίδες:
• europa.eu.int (Ευρωπαϊκή Ένωση και νομοθεσία)
• www.efsa.eu.int (Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων)
• www.efet.gr (Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων)
Η επίτευξη πλήρους ιχνηλασιμότητας απαιτεί τόσο ατομική όσο και ομαδική προσπάθεια όλων των εμπλεκομένων (άμεσων ή έμμεσων) φορέων. Αυτοί είναι:
ΑΜΕΣΟΙ ΦΟΡΕΙΣ
• Οι προμηθευτές (πρώτων υλών, ζωοτροφών, σπόρων, λιπασμάτων, κλπ.)
• Τα αγροκτήματα (αγροτοκαλλιέργειες, εκτροφείς ζώων, ιχθύων, κλπ.)
• Οι μεταφορείς (εταιρίες μεταφοράς, αποθήκευσης, Logistics, κλπ.)
• Οι βιομηχανίες επεξεργασίας και τυποποίησης.
• Οι εισαγωγείς και οι χονδρέμποροι (ετοίμων προϊόντων και πρώτων υλών).
• Τα καταστήματα λιανικής πώλησης (Super Markets, εταιρίες catering, κλπ.).
• Οι καταναλωτές (μεμονωμένα ή μέσω οργανωμένων ομάδων, π.χ. ΙΝΚΑ).
• Οι κρατικοί φορείς ελέγχου (ΕΦΕΤ, ΕΟΦ, Υπ. Γεωργίας, Υπ. Ανάπτυξης, κλπ.)
ΕΜΜΕΣΟΙ ΦΟΡΕΙΣ
• Οι νομικοί, που εμπλέκονται σε θέματα ερμηνείας των κανονισμών, κλπ.
• Ο τύπος, που προβάλλει κάθε θέμα σχετικό με την ασφάλεια των καταναλωτών.
• Οι εταιρίες παροχής συμβουλών και υλοποίησης συστημάτων ιχνηλασιμότητας.
3. Ιχνηλασιμότητα και οι Επιχειρήσεις Τροφίμων
4. Η Στρατηγική Σημασία της Ιχνηλασιμότητας
Πέραν των παραπάνω υπάρχουν και άλλα οφέλη από τα συστήματα ιχνηλασιμότητας:
• Δυνατότητα καλύτερου ελέγχου της ποιότητας των πρώτων υλών.
• Βελτίωση των σχέσεων με τους άμεσους πελάτες της επιχείρησης.
• Αυξημένη προστασία της επιχείρησης από κακόβουλες πράξεις στα προϊόντα της και δυνατότητα υποστήριξης των θέσεών της ενώπιον των ελεγκτικών αρχών.
• Συμμόρφωση με τις ισχύουσες και επερχόμενες νομοθετικές ρυθμίσεις.
• Καλύτερη λειτουργία της εφοδιαστικής αλυσίδας και του ηλεκτρονικού εμπορίου.
• (υνατότητα για παραγωγή και προώθηση εξειδικευμένων προϊόντων.
• Καταβολή μειωμένων ασφαλίστρων σε περίπτωση που η επιχείρηση επιθυμεί να ασφαλιστεί για καλύψεις που έχουν σχέση με την ποιότητα των προϊόντων της.
5. Οι Βασικές Προδιαγραφές ενός Συστήματος Ιχνηλασιμότητας
• Κάλυψη των συγκεκριμένων αναγκών και διαδικασιών της επιχείρησης.
• Αρμονική ενσωμάτωση και συνεργασία με τα υπάρχοντα συστήματα καταγραφής των διαδικασιών της επιχείρησης, καθώς και με τα πληροφοριακά συστήματα και τα συστήματα αυτοματισμού (ERP, MES, MRP, SCADA, PLC, WMS, κλπ).
• Δυνατότητα αυτόματης διασύνδεσης με τα υπάρχοντα συστήματα κωδικοποίησης (εκτυπωτές inkjet, θερμικοί εκτυπωτές ετικετών, κλπ).
• Απόλυτη συνεργασία με τις διαδικασίες και συστήματα διασφάλισης της ποιότητας (HACCP, ISO, διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου, κλπ).
• Ελαχιστοποίηση της ανθρώπινης παρέμβασης για την αποφυγή λαθών.
• Δυνατότητα επέκτασης, ώστε να καλύπτονται όλες οι μελλοντικές ανάγκες.
• Διακριτική διαχείριση των πληροφοριών που απαιτεί ή παράγει το σύστημα.
• Δυνατότητα ενσωμάτωσης των νέων τεχνολογιών αυτόματης ανάκτησης και διαχείρισης δεδομένων (Wi-Fi, RFID, DNA, νέες συμβολογίες barcode, κλπ).
• Δυνατότητα επικοινωνίας με άλλα πληροφορικά συστήματα με σύγχρονες τεχνολογίες (XML, INTERNET, EDI, κλπ).
6. Μελέτη Υλοποίησης ενός Συστήματος Ιχνηλασιμότητας
a) Αναλυτική παράθεση των στόχων και των τεχνικών προδιαγραφών του συστήματος, ανάλυση των κινδύνων της επιχείρησης πριν και μετά την εισαγωγή του συστήματος.
b) Ανάλυση της ροής διαδικασιών της επιχείρησης.
d) Ανάλυση της δυνατότητας συνεργασίας του συστήματος με τα υπάρχοντα και μελλοντικά συστήματα ελέγχου ποιότητας.
e) Ανάλυση απαιτήσεων για νέα πληροφοριακά και τηλεπικοινωνιακά συστήματα που πρέπει να υποστηρίξουν το ολοκληρωμένο σύστημα ιχνηλασιμότητας, καθώς και μελέτη για τον τρόπο ενσωμάτωσης του νέου συστήματος μέσα στα υπόλοιπα συστήματα της επιχείρησης.
f) Ανάλυση απαιτήσεων για κωδικοποίηση/ταυτοποίηση τόσο των πρώτων υλών (κατά προτίμηση από τους προμηθευτές), όσο και των ίδιων των προϊόντων της επιχείρησης σε επίπεδο ενδιάμεσων προϊόντων, τελικών προϊόντων, παλετών, κλπ
g) Ανάλυση του αναμενόμενου κόστους (άμεσου και έμμεσου).
h) Αναλυτική περιγραφή των φάσεων εισαγωγής, περιγραφή των διαδικασιών μετά την εισαγωγή, τρόποι ελέγχου του συστήματος, προτάσεις για μελλοντικές βελτιώσεις, κλπ.
7. Υλοποίηση του Συστήματος Ιχνηλασιμότητας με το Σύστημα ‘TRACER FACTORY (TF)’
Οι βασικές λειτουργίες του ‘TF’ είναι:
- Ανίχνευση των προϊόντων και των batches (Προς τα εμπρός, Προς τα πίσω, Σε ένα συγκεκριμένο στάδιο, Από προδιαγραφές ποιοτικών αποτελεσμάτων, Προσδιορισμός πελατών & προμηθευτών, Ελεγχόμενη ανάκληση προϊόντων)
- ‘Real Time’ Ποιοτικός Έλεγχος (Καθορισμός και καταγραφή παραμέτρων ποιοτικού ελέγχου, Αυτόματη σύνδεση με όργανα εργαστηριακών αναλύσεων, ‘Real time’ προειδοποιήσεις, Σύνδεση με αυτοματοποιημένες διαδικασίες)
- Πλήρης Διασύνδεση {Σύνδεση με όλα τα συστήματα εκτύπωσης κωδικών και ετικετοποίησης, Scanners, RFID, Φορητά τερματικά (PDA), ERP (SAP, Oracle, Baan, κλπ), SCM (WMS, CRM, κλπ), SCADA, Συνδέσεις MES}
- Διαχείριση αναφορών {Μέσω XML, HTML, ASCII, Word, Excel, Σχεδίαση συγκεκριμένων ερωτημάτων (SQL, XML) και reports, Γραφικές παραστάσεις}
8. Συμπέρασμα